Οδηγός για την επιλογή και τη βελτίωση μιας ρακέτας τένις

[Simplicius]

Sweet Spot («Ευχάριστο» Σημείο): Είναι ένα συγκεκριμένο σημείο της επιφάνειας των χορδών (stringbed) μιας ρακέτας, όπου η πρόσκρουση της μπάλας ακριβώς σε αυτό, μας παρέχει τον καλύτερο συνδυασμό μέγιστης δύναμης και ακρίβειας του κτυπήματος, με την ελάχιστη δόνηση και ταλάντευση της ρακέτας. Αν και στην πράξη υπάρχουν τρία (3) διαφορετικά sweetspots (δείτε στη συνέχεια) στην επιφάνεια των χορδών μιας ρακέτας, αυτό που ενδιαφέρει είναι το δεύτερο, το κέντρο κρούσης (Center of Percussion ή COP). Ο λόγος είναι ότι κτυπώντας τη μπάλα εκτός του σημείου αυτού, έχουμε τη μεγαλύτερη πιθανότητα τραυματισμών στο χέρι μας.

Με σειρά, από επάνω προς τα κάτω στην επιφάνεια των χορδών (φυσικά όλα βρίσκονται στον κάθετο άξονα της ρακέτας, δηλ. ούτε δεξιά, ούτε αριστερά), τα τρία sweetspots είναι τα παρακάτω:

1. Κομβικό Σημείο (Nodal Point ή απλά Node): πετυχαίνοντας τη μπάλα σε αυτό έχουμε τη μικρότερη δυνατή ταλάντευση (vibration) και

2. Κέντρο Κρούσης (Center of Percussion ή απλά COP): πετυχαίνοντας τη μπάλα σε αυτό νιώθουμε τη μικρότερη δυνατή δόνηση (shock) στο χέρι μας, με τον καλύτερο δυνατό συνδυασμό δύναμης και ακρίβειας. Σε κάθε γενική αναφορά στο «sweet spot» αναφερόμαστε σε αυτό το σημείο.

3. Σημείο Μέγιστου Συντελεστή Επιστροφής (Maximum Coefficient of Restitution), δηλαδή το σημείο από το οποίο η μπάλα αναπηδά στην ρακέτα και επιστρέφει προς τον αντίπαλο, με τη μέγιστη δύναμη.

Η θέση και το «μέγεθος» του sweetspot: Η ακριβής τοποθεσία του sweetspot κάθε ρακέτας, ορίζεται από διάφορους παράγοντες, όπως το βάρος της, την ισορροπία της, την επιφάνειά της, την τάση πλέξης των χορδών, κ.α. Κάθε προσθήκη βάρους που κάνουμε πάνω ή κάτω από τη μέση της επιφάνειας των χορδών (όπου βρίσκεται περίπου το sweetspot), το μετακινεί αντίστοιχα, επάνω ή κάτω, προς εκείνη την κατεύθυνση. Βέβαια, με τα λίγα γραμμάρια που προσθέτουμε στην πράξη, είναι αντίστοιχα μικρή και η μετακίνηση του sweetspot, επιπέδου κάποιων χιλιοστών ή ελάχιστων εκατοστών. Βέβαια ανάλογα με την θέση που αυτό βρίσκεται, ευνοούνται κάποια στυλ παιχνιδιού (δειτε αναλυτικά στην παράγραφο Ισορροπία).

Ενδέχεται πολλές φορές να ακούσετε ή να διαβάσετε ότι το sweetspot της ρακέτας μπορεί με κάποιους τρόπους να «μεγαλώσει» (πχ. δείτε παρακάτω: «σημεία τοποθέτησης βάρους στην ρακέτα»). Κατά απόλυτη έννοια, αυτό δεν είναι σωστό, καθώς, πχ. μετά την παραμετροποίησή μας, μπορεί μια μεγαλύτερη επιφάνεια (γύρω από το προηγούμενο, αρχικό, sweetspot) να απέκτησε παρόμοια χαρακτηριστικά μειωμένων κραδασμών, αλλά τώρα, δηλαδή μετά τις αλλαγές, το αρχικό sweetspot, έχει ακόμη καλύτερα χαρακτηριστικά. Οπότε, σε κάθε περίπτωση, το απολύτως «άριστο» κτύπημα που μας προσφέρει τους λιγότερους κραδασμούς, θα βρίσκεται σε εκείνο το μικρό αρχικό σημείο, ακριβώς στον κάθετο άξονα.


Plow Through (Διατήρηση Εμπρόσθιας Κίνησης): Ο δείκτης αυτός μετρά το ποσοστό της ταχύτητας της ρακέτας (τη στιγμή της επαφής της με τη μπάλα), το οποίο συνεχίζει να διατηρείται μετά την επαφή. Με άλλα λόγια, τo plowthrough αναφέρεται στην ικανότητα μιας ρακέτας να διατηρεί την εμπρόσθια κίνησή της, μετά το κτύπημα της μπάλας. Όσο λιγότερο η πρόσκρουση της μπάλας επηρεάζει την τροχιά του πλαισίου της, τόσο μεγαλύτερο plowthrough έχει. Μεγαλύτερο στατικό βάρος ρακέτας, προσφέρει μεγαλύτερο plowthrough, λιγότερη επιβράδυνση της εμπρόσθιας κίνησης - ταχύτητας της ρακέτας και χαμηλότερο κραδασμό κατά την επαφή.

Είναι ακριβώς όμως αυτή η ανώτερη διατήρηση της ορμής που απαιτεί από εκείνους που χρησιμοποιούν βαρύτερες ρακέτες να διαθέτουν άρτια τεχνική, καθώς η κίνηση του χεριού πρέπει να είναι ολοκληρωμένη έτσι ώστε μια βαριά (άρα και πιο αδρανής) ρακέτα να επιβραδύνει σταδιακά, για να μην προκαλέσει τραυματισμό (στον καρπό ή tennis elbow)...


Τα δύο τεχνικά χαρακτηριστικά που θα βρείτε στη συνέχεια (το Beam Width / Πλάτος Πλαισίου και το Stiffness & Flexibility of racquet frame / Ακαμψία & Ελαστικότητα του πλαισίου) δε μπορούν να αλλάξουν από εμάς (ίσως ελάχιστα η ακαμψία). Αναφέρονται όμως εδώ κυρίως για την αρχική επιλογή μιας ρακέτας καθώς ενθαρρύνουν ή αποθαρρύνουν κάποια στυλ παιχνιδιού.


Stiffness & Flexibility of racquet frame (Ακαμψία & Ελαστικότητα του πλαισίου της ρακέτας): Είναι ένας (στατικός) δείκτης ο οποίος αναφέρεται στο κατά πόσο παραμορφώνεται το πλαίσιο της ρακέτας σε μια τυποποιημένη στατική κάμψη μιας ρακέτας σε ένα ειδικό μηχάνημα, το Racquet Diagnostic Center (RDC machine). Μετριέται σε stiffness / flexibility ratings (RA). Μικρότερες τιμές σημαίνουν πιο ελαστικό πλαίσιο, ενώ μεγαλύτερες πιο άκαμπτο. Το μεγαλύτερο ποσοστό των ρακετών που κυκλοφορούν σήμερα βρίσκονται μεταξύ 55-72 RA. Επομένως, μια ενδιάμεση τιμή για το stiffness του πλαισίου μιας ρακέτας θα λέγαμε ότι είναι μεταξύ 61-66 RA.

Εύλογα, ρακέτες με μεγαλύτερο πάχος πλαισίου έχουν, στην πλειοψηφία τους, μεγαλύτερη ακαμψία, ενώ ρακέτες με πιο λεπτό πλαίσιο (δηλ. μικρότερο πάχος πλαισίου σε χιλιοστά) είναι πιο ελαστικές. Περισσότερα για τη σχέση ακαμψίας με το πάχος του πλαισίου, αμέσως παρακάτω στη «βασική σημείωση».

Η ακαμψία - ελαστικότητα του πλαισίου επηρεάζει άμεσα τη δύναμή του. Μια πιο άκαμπτη ρακέτα παράγει μεγαλύτερη δύναμη σε σχέση με μια πιο ελαστική. Οι ρακέτες με υψηλό stiffness rating δηλ. ρακέτες τένις με RA μεγαλύτερο του 67, εκτός από πιο δυνατές είναι και πιο «φιλικές» στην εφαρμογή φάλτσου (spin friendly). Παράλληλα όμως, μεταφέρουν πολύ περισσότερες δονήσεις στο χέρι του παίκτη, με αποτέλεσμα να υπάρχει μεγαλύτερη πιθανότητα τραυματισμών (tennis elbow, κ.α.) με αυτές. Ρακέτες με χαμηλό στατικό βάρος είναι συνήθως πιο άκαμπτες (67+ RA), για να επανακτούν τη δύναμη που χάνουν λόγω της μικρότερης μάζας τους.

Αντίθετα, ρακέτες με χαμηλότερο δείκτη stiffness (60- RA), έχουν μεν αρκετά λιγότερη δύναμη, αλλά είναι πολύ πιο «φιλικές» προς το χέρι μας, μεταφέροντας πολύ λιγότερους κραδασμούς σε αυτό. Παράλληλα προσφέρουν μεγαλύτερη αίσθηση και έλεγχο (feel & control) της μπάλας.

Το «μεσαίο» εύρος RA stiffness (61-66) συνδυάζει την ικανοποιητική δύναμη με μια αρκετά μαλακή και φιλική αίσθηση πλαισίου και αποτελεί μια πολύ καλή λύση, ειδικά για τους λιγότερο έμπειρους παίκτες που ξεκινάνε την αναζήτησή τους για την «ιδανική ρακέτα».

Να σημειωθεί ότι το πλέξιμο μειώνει το αρχικό (RA) μιας άπλεχτης ρακέτας κατά 2 με 6 μονάδες (ανάλογα την ρακέτα, το πλέγμα και την τάση), καθώς η τάση πλέξης των κάθετων χορδών ενισχύει την κάμψη που επιχειρεί το μηχάνημα για την μέτρηση. Οπότε κοιτώντας το (RA), θα πρέπει να γνωρίζουμε εάν αφορά πλεγμένη ή άπλεχτη ρακέτα. Στις περισσότερες παρουσιάσεις ρακετών που θα δείτε σε ιστοσελίδες και περιοδικά σχετικά με τον εξοπλισμό τένις (εκεί όπου εμφανίζεται κυρίως η τιμή stiffness RA), η τιμή αφορά τις πλεγμένες ρακέτες.

Η συντριπτική πλειοψηφία των επαγγελματιών παικτών επιλέγουν να παίζουν με ρακέτες μικρής ακαμψίας (RA μικρότερο του 60) τόσο γιατί, λόγω της υψηλής τεχνικής τους, δεν έχουν ανάγκη δυνατές ρακέτες, όσο και για λόγους αποφυγής των συχνών τραυματισμών που ελλοχεύουν από τη χρήση μιας τέτοιας ρακέτας. Και μην απατάστε από τη σύνδεση του ονόματος ενός διάσημου παίκτη με μια ρακέτα με μεγάλο stiffness. Αυτό γίνεται από τις εταιρίες παραγωγής καθαρά για λόγους marketing. Στην πράξη, οι ρακέτες που χρησιμοποιούν οι επαγγελματίες παίκτες έχουν μικρή, έως και καμία, σχέση με τις ρακέτες που διαφημίζεται ότι χρησιμοποιούν!

Περισσότερα για τη διαφορά των πραγματικών ρακετών με τις οποίες παίζουν οι παίκτες και εκείνων που διαφημίζουν, μπορείτε να διαβάσετε ΕΔΩ.

Βασική σημείωση: Η RDC machine έχει «κατηγορηθεί» από πολλούς φίλους του αθλήματος, ότι δεν είναι σχεδιασμένη για να προσφέρει συγκριτικές τιμές stiffness μεταξύ διαφορετικών τύπων ρακετών. Είναι αλήθεια ότι σκοπός της είναι να ταιριάζει (matching) τις μικροδιαφορές στα χαρακτηριστικά μεταξύ όμοιων ρακετών, κάτι πολύ σημαντικό για τους κατασκευαστές και τους επαγγελματίες παίκτες. Ή να βρίσκει το μέγεθος της απώλειας ελαστικότητας - σε σχέση με την αρχική τιμή του κατασκευαστή - σε ένα μεταχειρισμένο πλαίσιο, η οποία εάν είναι άνω των 4 βαθμών RA, συνίσταται να αντικατασταθεί καθώς έχει χάσει αρκετά από τα αρχικά χαρακτηριστικά του (σημ.: αυτή είναι μια απώλεια που έχει μια ρακέτα μετά από τακτικό παιχνίδι δύο περίπου ετών).

Πιο συγκεκριμένα, με κάποιες σχετικά νέες τεχνολογίες ρακετών, όπως τα tapered beams (που αναφέραμε παραπάνω) ή την τάση για «αδυνάτισμα» του κέντρου και την μεταφορά βάρους στα άκρα της ρακέτας, πολλοί παίκτες έχουν παρατηρήσει ρακέτες χαμηλότερου stiffness (RA) να είναι λιγότερο ελαστικές από άλλες αρκετά υψηλότερου RA rating, καθώς με τον τρόπο που γίνεται η μέτρηση επηρεάζεται αρκετά από το πάχος του λαιμού (shaft). Στην πράξη, οι διαφορές στην ακαμψία των ρακετών γίνονται κυρίως αισθητές κατά τα κτυπήματα της μπάλας στο επάνω μέρος της κεφαλής, δηλ. κοντά στην άνω άκρη της, εκεί όπου η πρόσκρουση δημιουργεί και τον μέγιστο «μοχλό», σε σχέση με το σημείο της λαβής απ’ όπου την κρατάμε. Για παράδειγμα, παρότι η προσθήκη βάρους ψηλά στην κεφαλή (σημεία 10-2 και 12) δεν αλλάζει τη στατική μέτρηση του stiffness (RA) σε ένα Racquet Diagnostic Center, θα μπορέσετε να παρατηρήσετε σχετικά εύκολα ότι η «δυναμική» ακαμψία του πλαισίου (δηλ. η αίσθηση «σκληρότητας» που έχουμε παίζοντας) αυξάνεται με κάθε προσθήκη βάρους στα σημεία αυτά.

Οπότε καλό θα ήταν να λαμβάνετε υπόψη σας τα flexibility / stiffness ratings (RA) μιας ρακέτας τένις με σχετικό και όχι «απόλυτο» τρόπο και έχοντας πάντα στο νου σας το είδος (επίπεδο ή μεταβλητό) και το πλάτος του πλαισίου της (σε λαιμό, μέση και άκρη κεφαλής στην περίπτωση μεταβλητού), που πολλές φορές θα σας δώσει σωστότερη πληροφορία για το τελικό stiffness μιας ρακέτας.

Μπορείτε να δείτε τον τρόπο που γίνεται η τυποποιημένη μέτρηση του stiffness (RA) σε ένα Racquet Diagnostic Center σε αυτό το VIDEO (στο 2:50 min).